مدل كسب و كار چيست؟
در ابتدا بايد گفت مدل كسب و كار ساختار ساده‌اي از واقعيت است. معرفي مدل كسب و كار غالباً با دشواري همراه است زيرا در زمينه‌هاي متفاوت كسب و كار، معاني متفاوتي از آن برداشت ميشود، تعاريف ارائه‌شده از مدل كسب و كار بر اساس ديدگاه‌هاي ارائه‌دهندگان تعاريف، ممكن است متفاوت باشد.
از جمله تعاريف مدل كسب و كار ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
1 .خلاصه‌اي از اينكه چطور مجموعه‌اي از متغيرهاي تصميم‌گيري در رابطه با استراتژيهاي بنگاه، معماري و اقتصاد جهت ايجاد مزيت رقابتي در بازارهاي تعريف‌شده عمل ميكنند.
2. بيان چگونگي منطق اساسي و انتخاب استراتژيك جهت خلق و دريافت ارزش درون يك شبكه ارزشي.
3. مدل كسب‌وكار ساختاري است كه فرآيند خلق ارزش را با انتخاب گزينش تكنولوژي‌ها ايده‌ها فراهم مي‌آورد و آنها را در پيكره‌بندي خاص بسته‌بندي ميكند تا به بازار هدف انتخابي ارائه دهد.
4. مدل كسب‌وكار سيستمي از فعاليت‌هاي به‌هم‌پيوسته است كه به بنگاه مركزي كمك ميكند تا فراتر از مرزهاي خود برود. آنها دودسته فعاليت را در خلق ارزش سيستم توضيح مي‌دهند: عناصر طراحي (محتواي تراكنش، ساختار، اداره تراكنش) و زمينه‌هاي طراحي (ابتكار، كارايي، مكمل‌ها و قفل‌كردن روي مشتري)
مدل كسب و كار استروالدر يكي از معروفترين و مشهورترين تعاريف مربوط به آقاي الكساندر استروالدر مي‌باشد.
مدل كسب و كار استروالدر
طبق تعريف استروالدر؛ مدل كسب و كار ابزاري مفهومي است كه شامل مجموعه‌اي از عناصر و ارتباط آنها بوده و منطق شركت جهت درآمدزايي را نشان مي‌دهد. توصيف ارزشي است كه شركت به يك يا بخشي از مشتريان‌آش مي‌دهد. در واقع معماري يك بنگاه و شبكه شركايش به منظور خلق، بازاريابي و تحويل ارزش، همچنين ارتباط سرمايه‌اي يك يا بخشي از مشتريان براي ايجاد جريان‌هاي درآمدي پايدار و سودآور است. البته يك ابزار مناسب براي استارتاپ ها هم مي باشد. استارت آپ به كمك اين ابزار بهتر همفكري تيمي را انجام مي دهد. البته بهتر است ابتدا با بوم ناب استارتاپ شروع كند.
تعريف استروالدر و بوم مدل كسب و كار پيشنهادي استروالدر از توجه و استقبال قابل توجهي برخوردار شده است. به طوري كه امروزه در اكثر شركت هاي موفق جهان و رويدادهاي استارتاپي از بوم مدل كسب و كار استروالدر به عنوان تابلوي راهنمايي براي جهت دهي مسير كسب و كار استفاده مي كنند كه در ويديوي زير با بخش هاي مختلف اين مدل آشنا مي شويد. ولي اين بوم مدل كسب و كار بسيار جامع تر استارتاپ را توصيف ميكند.
همانگونه كه در ويديوي فوق مشاهده كرديد بوم مدل كسب و كار استروالدر از 9 بخش سازنده تشكيل شده است كه در شكل زير نشان داده شده است.
مدل كسب و كار استروالدر
اجزاي بوم مدل كسب و كار استروالدر
جزء اول بوم مدل كسب و كاراستروالدر: بخش هاي مشتريان
جزء سازنده بخش‌هاي مشتري، گروه هاي مختلفي از افراد يا سازمان‌هايي را تعريف مي‌نمايد كه شركت قصد دستيابي و خدمت به آنها را دارد. مشتريان قلب هر مدل كسب‌وكاري را تشكيل مي‌دهند. بدون مشتريان (سودآور) هيچ شركتي نمي‌تواند در بلند مدت دوام آورد. مهم‌ترين سوالاتي كه در اين قسمت مطرح ميشوند:
ما براي چه كساني ارزش خلق مي كنيم؟
مهم‌ترين مشتريان ما چه كساني هستند؟
جزء دوم بوم مدل كسب و كار: ارزش هاي پيشنهادي
جزء سازنده ارزش هاي پيشنهادي بسته اي از محصولات و خدمات است كه براي بخش مشتري خاص ارزش خلق ميكند. ارزش پيشنهادي دليل ترجيح يك شركت نسبت به ساير شركتها توسط مشتري است. هر ارزش پيشنهادي متشكل از بسته اي منتخب از محصولات و يا خدمات است كه نياز هاي يك بخش خاص از مشتريان را برآوره مي‌نمايد. بنابراين ارزش پيشنهادي، مجموعه يا بسته اي از منافع است كه شركت به مشتريان پيشنهاد مي‌دهد. مهم‌ترين سؤالات اين بخش عبارتند از:
چه ارزش هايي را به مشتريان ارائه مي كنيم؟
به حل كدام مشكل مشتريان خود كمك مي كنيم؟
چه نياز هايي را از مشتريان برآورده مي كنيم؟
چه بسته اي از محصولات و خدمات را به هر بخش مشتري پيشنهاد مي كنيم؟
جزء سوم بوم مدل كسب و كار: كانال هاي توزيع
جزء سازنده كانال ها بيان گر اين است كه شركت به‌منظور ارائه ارزش پيشنهادي موردنظر به بخش‌هاي مشتريان هدف خود، چگونه با آنها ارتباط برقرار نموده و به آنها دسترسي دارد. كانال هاي ارتباطي، توزيع و فروش، واسط ميان يك شركت و مشتريان آن است. كانال هاي توزيع نقطه تماس با مشتري هستند و نقش مهمي در تجربه مشتري ايفا ميكنند. سؤال هايي كه در اينجا مطرح ميگردد:
بخش‌هاي مختلف مشتريان چه كانال هايي را براي دسترسي به ما ترجيح مي‌دهند؟
هم اكنون چگونه به آنها دسترسي داريم؟
ما چگونه آنها را با برنامه روزمره زندگي مشتري هماهنگ مي سازيم؟
جزء چهارم بوم مدل كسب و كار: روابط با مشتريان
عنصر ارتباط با مشتري يعني اينكه چطور يك بنگاه وارد بازار ميشود، به مشتري هايش دست پيدا ميكند، و چطور با آنها رابطه برقرار ميكند. استفاده از اينترنت و فناوري اطلاعات منجر به كاهش هزينه و بهبود عملكرد فناوري اطلاعات در بخش ارتباط مشتري ميشود. استفاده از بانك هاي داده‌هاي مشتري منجر به يافتن فرصت‌هاي بهتري در كسب‌وكار ميشود. سوالاتي در اينجا مطرح است:
هر يك از بخش‌هاي مشتريان ما انتظار برقراري و حفظ چه نوع ارتباطي را دارند؟
كدام يك از روابط را ايجاد كرده ايم؟
اين ارتباطات چگونه با ساير اجزاي مدل كسب‌وكار ما هماهنگ شده‌اند؟
جزء پنجم بوم مدل كسب و كار: جريان‌هاي درآمدي
اگر مشتريان قلب مدل كسب‌وكار باشند، جريان‌هاي درآمدي شريآن‌هاي آن را تشكيل مي‌دهند. شركت بايد از خود بپرسد كه هر بخش مشتري واقعا براي چه ارزشي تمايل به پرداخت پول دارد؟ در صورتي كه شركت به اين سؤال پاسخ درستي دهد، قادر به ايجاد يك يا چند جريان درآمدي براي هر بخش مشتريان ميشود. سوالاتي كه در اين زمينه مطرح مي گردند عبارتند از:
مشتريان ما واقعا براي چه ارزشي تمايل به پرداخت پول دارند؟
آنها در حال حاضر براي چه چيزي پول پرداخت ميكنند؟ چگونه پول مي پردازند؟
ترجيح مي‌دهند چگونه پول بپردازند؟
هر جريان درآمدي چه سهمي از كل درآمدها را به خود اختصاص مي‌دهد؟
جزء ششم بوم مدل كسب و كار: منابع كليدي
جزء سازنده منابع كليدي مهم‌ترين دارايي هاي مورد نياز براي عملكرد صحيح مدل كسب‌وكار را تشريح ميكند. هر مدل كسب‌وكاري به منابع كليدي نياز دارد. اين منابع، شركت را قادر مي سازد كه ارزش پيشنهادي خود را خلق و ارائه نمايد، به بازارها دست يابد، ارتباط با بخش‌هاي مشتري را حفظ و كسب درآمد كند. سوالاتي كه در اين زمينه مطرح مي گردند عبارتند از:
ارزش هاي پيشنهادي ما به چه منابع كليدي نياز دارد؟
كانال هاي توزيع نيازمند چه منابعي است؟
براي ارتباط با مشتريان بايد چه منابعي را در نظر بگيريم؟
ايجاد جريان‌هاي درآمدي به چه منابعي احتياج دارد؟
جزء هفتم بوم مدل كسب و كار: فعاليت‌هاي كليدي
جزء سازنده فعاليت‌هاي كليدي، مهم‌ترين كارهاي مورد نياز براي عملكرد صحيح مدل كسب‌وكار را تشريح ميكند. هر مدل كسب‌وكاري نياز به تعدادي فعاليت‌هاي كليدي دارد. اين فعاليت ها مهم‌ترين اقداماتي هستند كه يك شركت بايد انجام دهد تا عملكرد موفقي داشته باشد. همانند منابع كليدي، فعاليت‌هاي كليدي نيز براي خلق و ارائه ارزش پيشنهادي، دست يابي به بازار ها، حفظ ارتباط با مشتري و كسب درآمد ضروري مي‌باشند و همچون منابع كليدي، بسته به نوع مدل كسب‌وكار، فعاليت‌هاي كليدي نيز متفاوت هستند. مهم‌ترين سوالاتي كه در اينجا مطرح ميشود اين است كه:
ارزش هاي پيشنهادي ما به چه فعاليت‌هاي كليدي اي نياز دارند؟
كانال هاي توزيع نيازمند چه نوع فعاليت‌هاي كليدي اي هستند؟
براي ارتباط با مشتري بايد چه فعاليت‌هاي كليدي اي را در نظر بگيريم؟
ايجاد جريان‌هاي درآمدي به چه فعاليت‌هاي كليدي اي احتياج دارد؟
جزء هشتم بوم مدل كسب و كار: شركاي كليدي
جزء سازنده شركاي كليدي، شبكه‌اي از تأمين‌كنندگان و شركا را توصيف ميكند كه باعث عملكرد صحيح مدل كسب‌وكار ميشوند. شركتها به دلايل مختلفي براي خود شريك برمي گزينند و مشاركت ها سنگ بناي بسياري از مدلهاي كسب‌وكار مي گردند. شركتها به‌منظور بهينه كردن مدلهاي كسب‌وكار خود، كاهش ريسك و يا كسب منابع، اقدام به ايجاد ائتلاف هايي ميكنند. سوالاتي كه در اين زمينه مطرح ميشود:
شركاي كليدي ما چه كساني هستند؟
تأمين‌كنندگان كليدي ما چه كساني هستند؟
كدام يك از منابع كليدي را از طريق شركا به دست مي آوريم؟
كدام يك از فعاليت‌هاي كليدي را شركاي ما انجام مي‌دهند؟
جزء نهم بوم مدل كسب و كار: ساختار هزينه‌ها
ساختار هزينه‌ها، تمام هزينه‌هايي را تشريح ميكند كه اجراي مدل كسب‌وكار با خود به همراه دارد. اين جزء سازنده، مهم‌ترين هزينه‌هايي را كه حين اجراي يك مدل كسب‌وكار خاص ايجاد ميشود را توصيف ميكند. خلق و ارائه ارزش، حفظ ارتباط با مشتري و ايجاد درآمد، همگي با خود هزينه‌هايي را به همراه دارند. پس از تعريف منابع كليدي و شركاي كليدي ميتوان چنين گفت هزينه‌هايي را به سادگي محاسبه نمود. اما برخي مدلهاي كسب‌وكار هزينه محورتر از بقيه هستند. سوالاتي كه در اين قسمت مطرح مي‌گردند:
مهم‌ترين هزينه‌هاي مدل كسب‌وكار ما چيست؟
گران‌ترين منابع كليدي كدام مواردند؟
گران‌ترين فعاليت‌هاي كليدي كدام ها مي‌باشند؟
اصطلاح مدل كسب و كار (Business Model) در ادبيات مديريت يك اصطلاح نسبتاً جديد محسوب ميشود. به عنوان يك مقايسه‌ي ساده، به اين نكته توجه كنيد كه بحث طرح كسب و كار (Business Plan) دقيقاً با همين نام، در حدود دو قرن قدمت دارد. در حالي كه قدمت اصطلاح مدل كسب و كار به زحمت به دو دهه مي‌رسد.
ما در درس جداگانه‌اي به طرح كسب و كار پرداخته‌ايم و قصد نداريم آن توضيحات را تكرار كنيم. اما اگر در حد چند جمله به بحث طرح كسب و كار اشاره كنيم، جايگاه و نقش و تعريف مدل كسب و كار را بهتر درك خواهيد كرد.
تفاوت طرح كسب و كار و مدل كسب و كار
آنچه ما امروز به عنوان طرح تجاري (يا طرح كسب و كار يا بيزينس پلن) مي‌شناسيم، پس از انقلاب صنعتي و در اثر تقاضا (در واقع: فشارِ) بانك‌ها به وجود آمد.
بانك‌ها به عنوان نهادهايي كه مي‌توانستند سرمايه‌ي مورد نياز كسب و كارها و صنايع را (در قالب وام يا مشاركت) در اختيار آنها قرار دهند، انتظار داشتند مديران يا مالكان كسب و كارها، اسناد و گزارش‌ها و مستنداتي ارائه دهند كه اثبات كند فعاليت آنها سودآور است و بازگشت سرمايه‌ي مناسب خواهد داشت. البته نقشه راه هم يك ضرورت مهم براي استارتاپها مي باشد.
اين اسناد، ابتدا در حد برآورد جريان مالي و نيازهاي مواد اوليه و حقوق مورد نياز براي كارگران بود، اما به تدريج كامل‌تر شد و به شكل طرح تجاري يا طرح كسب و كار يا Business Plan كه امروز مي‌شناسيم، درآمد.
بخش عمده‌اي از آنچه ما در قرن نوزدهم و بيستم به عنوان صنعت مشاهده مي‌كنيم، به توليد كالا مربوط است. حتي عرضه‌ي خدمات هم شكلي بسيار مكانيكي داشت:
طبيعتاً طرح تجاري هم، معمولاً به شكلي كاملاً مكانيكي و با چارچوبي نسبتاً سنتي تنظيم مي‌شد و سرمايه‌گذار، چه به عنوان فرد و چه به عنوان يك نهاد رسمي مثل بانك، بر اساس سوالات پايين و سوالات مشابه ديگر، در مورد مشاركت كردن يا مشاركت نكردن و نيز چارچوب مشاركت تصميم مي‌گرفت:
چقدر سرمايه گذاري لازم است؟
تزريق سرمايه بايد در چه مقاطعي انجام شود؟
چه نوع زمين يا كارگاه يا كارخانه‌اي لازم است؟
به چند نفر نيروي انساني با چه تخصص‌هايي نياز داريم؟
قيمت تمام شده چقدر خواهد بود؟
حاشيه‌ي سود چگونه است؟
در نهايت، بازگشت سرمايه به چه شكلي خواهد بود؟
اگر علاقه‌مند باشيد مولفه‌ها و اجزاي طرح كسب و كار را بهتر بشناسيد، مي‌توانيد به درسي كه به همين موضوع اختصاص يافته مراجعه كنيد:
طرح تجاري (طرح كسب وكار)
ظهور اينترنت و مطرح شدن مفهوم مدل كسب و كار
طي دهه‌هاي اخير، اتفاق مهمي افتاد و آن ظهور اينترنت بود. اين ابزار جديد، فرصت‌هاي جديدي را هم به وجود آورد و شيوه‌هاي درآمدزايي جديدي هم خلق كرد.
قبلاً چند مدل كسب و كار مشخص وجود داشت و همه هم آنها را مي‌فهميدند. اما حالا:
شركتي مثل ياهو (و بعداً گوگل) آمده بود كه خدمات رايگان ارائه مي‌داد.
آمازون كتاب‌ها را به شكلي مي‌فروخت كه در موارد زيادي، مجموع هزينه‌ي كتاب و حمل نقل، يا همان قيمت پشت جلد مي‌شد و يا حتي كمتر از پشت جلد تمام مي‌شد.
شركت‌هايي مثل PayPal ايجاد شدند كه به عنوان واسطه‌ي پولي عمل مي‌كردند. اما به اندازه‌ي بانك‌ها سخت‌گير نبودند و شرايطي فراهم شد تا كسب و كارهاي آنلاين زيادي رشد كنند.
كم كم اين سوال به وجود آمد كه: مدل كسب و كار اينها چيست؟ اينها دارند چه كار ميكنند؟ چطور پول درمي‌‌آورند؟
ساختار و فرايند كسب و كار در فضاي جديد، با دوران حاكميت كارخانجات و صنايع تفاوت داشت:
افزايش سود، ديگر چندان به مواد اوليه‌ي ارزان ربط نداشت.
سرعت رشد و افزايش مقياس كسب و كار، بسيار متفاوت از گذشته بود.
كساني كه از خدمات كسب و كار استفاده مي‌كردند، الزاماً همان افرادي نبودند كه براي اين خدمات، پول پرداخت ميكنند.
نيروي كار (به مفهوم سنتي آن كه كارگران و توان كار فيزيكي را شامل مي‌شد) ديگر به اندازه‌ي گذشته معنا نداشت.
با گسترش وب، شركت‌هاي جديدي شكل گرفتند كه نه وسعت فيزيكي خاصي داشتند و نه سرمايه‌ي اوليه‌ي بالايي در آنها به كار گرفته شده بود.
digital-business-models
اجزاي مدل كسب و كار
امروزه وقتي كسي از مدل كسب و كار شما سوال ميكند (يا وقتي خودتان مي‌خواهيد مدل كسب و كارتان را تعريف كنيد)، تقريباً مشخص است كه بايد در پي پاسخ چه سوال‌هايي باشد.
ميتوان گفت مدل كسب و كار (Business Model) در تلاش براي يافتن پاسخ سه دسته سوال است:
سوال‌هاي مربوط به ارزش آفريني
سوال‌هاي مربوط به درآمدزايي
سوال‌هاي مربوط به پايداري و بقا
business-model-main-questions
بنابراين ميتوان گفت، مدل كسب و كار پاسخ به سه سوال بالاست.
البته ما در درس مدل كسب و كار متمم، بيشتر به سوال دوم و كمي نيز به سوال اول مي‌پردازيم. زيرا در درس‌هاي ديگر متمم به پاسخ‌هاي دو سوال ديگر اشاره شده است:
براي آشنايي با سوال اول و حاشيه‌هاي آن، مي‌توانيد به درس ارزش آفريني مراجعه كنيد.
براي سوال سوم هم، درس‌هاي مختلفي در متمم در نظر گرفته شده است كه از جمله‌ي آنها ميتوان به استراتژي و پايداري و ارتباط با مشتري اشاره كرد.
بنابراين بخش قابل توجهي از درس مدل كسب و كار، به اين سوال مي‌پردازد كه:
monetize
مراحل درك مفهوم و تحليل مدل كسب و كار
اگر قصد داريد مفهوم مدل كسب و كار و اجزاي آن را به خوبي بشناسيد و بتوانيد توانايي خود را در تحليل مدل كسب و كار افزايش دهيم، پيشنهاد مي‌كنيم مجموعه درس‌هاي طراحي مدل كسب و كار را به شكل زير بخوانيد:
تعريف مدل كسب و كار
اولين گام در آشنايي با مدل كسب و كار، اين است كه تعريف مدل كسب و كار را بدانيم.
براي اين كار دو درس در متمم در نظر گرفته‌يم:
تعريف مدل كسب و كار و اجزاي آن
پنج نكته‌ي كليدي درباره مدل كسب و كار
درس اول، كمي رسمي‌تر است و در آن، تعريف آكادميك مدل كسب و كار را مطرح كرده‌ايم. همچنين توضيحات مختصري درباره اجزاي مدل كسب و كار ارائه كرده‌ايم.
درس دوم، با توجه به سوء‌برداشت‌هايي كه درباره‌ي مدل كسب و كار وجود دارد، يا انتظارات نادرست و بزرگي كه از تدوين و طراحي مدل كسب و كار ايجاد شده، مي‌كوشد ظرفيت‌ها و محدوديت‌هاي مدلهاي كسب و كار را بهتر تشريح كند.
نستله | نمونه‌اي از نوآوري در مدل كسب و كار
پيش از اينكه وارد جزئيات درس بشويم، مناسب بود با بررسي يك نمونه مدل كسب و كار، فضاي اين بحث را بهتر درك كنيم.
معمولاً براي مثال، به سراغ شركت‌هاي ديجيتال مانند گوگل و آمازون مي‌روند.
ولي ما علاقه داشتيم نشان دهيم كه مدل كسب و كار – با وجودي كه ابتدا در دنياي ديجيتال شكل گرفت – در همه‌ي كسب و كارها كاربرد دارد و نوآوري‌هاي فراواني هم در اين حوزه انجام شده است.
نستله مثال خوبي در اين زمينه است:
كپسول‌هاي نسپرسوي نستله | مثالي از نوآوري در مدل كسب و كار
روايت داستاني و روايت عددي در ارزيابي و تحليل مدل كسب و كار
گاهي اوقات، در همان ابتدا كه كسي مدل پيشنهادي خود را براي كسب و كار مطرح ميكند، متوجه مي‌شويم كه اين مدل، ضعف‌هاي متعدد دارد و نادرست يا آسيب‌پذير است.
اما گاهي پيش مي‌آيد كه داستان كسب و كار، منطقي و اجرايي به‌نظر مي‌رسد. اما وقتي بحث اعداد و ارقام و بودجه و سرمايه‌گذاري و قيمت گذاري پيش مي‌آيد، تازه متوجه مي‌شويم كه جنبه‌هاي متعددي را در نظر نگرفته‌ايم.
درس روايت داستاني و روايت عددي اين دو جنبه را مطرح ميكند و مقدمه‌اي ميشود تا براي مطالعه و يادگيري درس‌هاي بعدي، آماده شويد.
روايت داستاني و روايت عددي در تحليل و ارزيابي مدل كسب و كار
كانواس كسب و كار يا بوم مدل كسب و كار (Business Model Canvas)
ما هم مانند بسياري از دوره‌هاي آموزش مدل كسب و كار، براي بيان اين بحث از ابزار بوم مدل كسب و كار يا Business Model Canvas كه استروالدر در كتاب خلق مدل كسب و كار مطرح كرده است، استفاده مي‌كنيم.
البته هر جا لازم باشد، از اين كتاب فراتر خواهيم رفت و به بحث‌هاي خودمان مي‌پردازيم. اما هم‌چنان سعي مي‌كنيم چارچوب كلي را نزديك به بوم كسب و كار نگه داريم.
در يك درس به معرفي كتاب خلق مدل كسب و كار پرداخته‌ايم و درس ديگري را به معرفي دقيقتر كانواس كسب و كار اختصاص داده‌ايم:
كتاب خلق مدل كسب و كار
بوم مدل كسب و كار
اگر هم قصد داشته باشيد بوم مدل كسب و كار را براي خودتان تكميل كنيد، مي‌توانيد از فايل PDF كه براي دانلود در اختيار شما گذاشته شده استفاده كنيد:
دانلود فايل PDF بوم مدل كسب و كار
ويژگي اين فايل در آن است كه علاوه بر چارچوب كلي، پرسش‌هايي هم در هر بخش نوشته شده كه به تكميل كردن بوم مدل كسب و كار كمك ميكنند.
مدل ايجاد ارزش در كسب و كار
ايجاد ارزش، يكي از بخش‌هاي اصلي در بوم مدل كسب و كار است.
اين بحث آن‌قدر مهم بوده كه ما مجموعه درس‌هاي #ارزش آفريني را به آن اختصاص داده‌ايم.
بسياري از مدلهاي كسب و كار به اين علتِ ساده شكست مي‌خورند كه ارزش واقعي ايجاد نمي‌كنند.
اين در حالي است كه كارآفرينان و اعضاي يك استارت آپ، ممكن است دنبال علت‌هاي بسيار پيچيده و مرموز بگردند.
در كنار همه‌ي درس‌هاي ارزش آفريني، درس زير هم ميتواند به شكل‌گيري تصوير كامل‌تري از بحث ارزش در كسب و كار در ذهن شما كمك كند:
مدل ايجاد ارزش در كسب و كار شما چيست؟
منابع كليدي در بوم مدل كسب و كار
با توجه به اينكه در متمم به اندازه‌ي كافي درباره‌ي مديريت منابع صحبت كرده‌ايم، مفهوم منابع مورد نياز براي اجراي موفق مدل كسب و كار، نسبتاً شفاف است.
اما اگر قصد داشته باشيد بوم مدل كسب و كار استروالدر را براي كسب و كار خود تكميل كنيد، درس زير ميتواند به شما در اين زمينه كمك كند:
منابع كليدي در مدل كسب و كار
بخش بندي مشتريان و انتخاب بازار هدف
يكي از بخش‌هاي نُه‌گانه در بوم مدل كسب و كار، Customer Segments (تعيين و انتخاب مشتريان هدف) است.
با توجه به اينكه ما در متمم مجموعه درس‌هاي كاملي را به اين موضوع اختصاص داده‌ايم، در درس مدل كسب و كار، صرفاً به اهميت اين بحث اشاره كرده‌ايم (تا شما را براي مطالعه‌ي درس اصلي تقسيم بندي بازار، ترغيب كنيم):
اهميت بخش بندي مشتريان در طراحي مدل كسب و كار
اما در كنار اين درس كه بيشتر جنبه‌ي ترغيبي دارد، اصل بحث ما در بخش‌بندي بازار و انتخاب سگمنت هدف، زيرمجموعه‌ي درس بازاريابي متمم است:
بخش بندي بازار به چه سوال‌هايي پاسخ مي‌دهد؟
مجموعه درس‌هاي تقسيم بندي بازار
كانالهاي ارتباط با مشتري (تبادل اطلاعات / فروش محصول)
ما دو نوع ارتباط با مشتري داريم: ارتباط‌هايي كه با هدف تبادل اطلاعات انجام ميشوند و ارتباط‌هايي كه براي ارائه و تحويل محصول شكل مي‌گيرند.
در اين بخش از بوم مدل كسب و كار، به اين سوال پرداخته ميشود كه بسترهاي اين دو نوع ارتباط چيست و از چه كانال‌هايي براي اين ارتباط استفاده ميشود.
در متمم به شكل‌هاي مختلف درباره‌ي رابطه با مشتري صحبت كرده‌ايم. برخي درس‌هاي تخصصي هم در اين زمينه داريم كه از جمله‌ي آنها ميتوان به درس‌هاي زير اشاره كرد:
مديريت ارتباط با مشتري
اتوماسيون بازاريابي
ديجيتال ماركتينگ
اما نكته‌ي كوچكي مانده كه در بحث مدل كسب و كار به آن پرداخته‌ايم و اگر آن را بخوانيد، مباحث رابطه با مشتري براي شما مفيدتر و ملموس‌تر خواهد بود.
نكته‌اي كه به آن پرداخته‌ايم اين است كه وقتي از رابطه با مشتري حرف مي‌زنيم، بايد بدانيم كه رابطه مشتري با ما در چه مرحله‌اي است.
يك مشتري ممكن است هنوز ما را نشناسد و مشتري ديگري، محصولات قبلي ما را استفاده كرده باشد. نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم كه كانال دسترسي به همه‌ي اين مشتريان يكسان باشد.
ما در درس زير به كانال هاي ارتباطي در مراحل مختلف رابطه با مشتري پرداخته‌ايم:
كانال هاي ارتباط با مشتريان
نوع رابطه‌ي مشتري با كسب و كار
مشتريان در همه‌ي كسب و كارها يك نقش ندارند.
گاهي اوقات، آنها صرفاً محصول را مي‌خرند و مي‌روند.
گاهي، هم موتور عرضه هستند و هم نيروي تقاضا (مثل پلتفرم ها).
گاهي، ما در نقش مشاور آنها هستيم (معاملات مسكن و گاه در حد كارگزار و مجري دستوراتشان).
اينها بحث‌هايي است كه تحت عنوان Customer Relationship را نوع رابطه كسب و كار با مشتري مورد بحث قرار ميگيرد.
شش شيوه از الگوهاي تعامل با مشتري
مدل درآمد (Revenue Model)
مدل درآمد آن‌قدر مهم است كه گاهي آن را مترادف با مدل كسب و كار به كار مي‌برند.
البته اين دو اصطلاح، قطعاً مترادف نيستند؛ چون مدل درآمد يكي از اجزاي مدل كسب و كار است.
اما همين‌كه چنين كاري انجام ميشود، نشان مي‌دهد كه مدل درآمد يكي از بخش‌هاي مهم مدلهاي كسب و كار محسوب ميشود (البته مدل درآمد، معمولاً روي بخش‌هاي ديگر مدل كسب و كار هم، تأثير جدي مي‌گذارد).
درس‌هاي زير به بحث مدل هاي درآمد پرداخته‌اند:
#انواع مدل درآمد
منابع مورد استفاده در تدوين درس مدل كسب و كار
برخي از مهم‌ترين منابع ما در تدوين درس‌هاي آينده، مقاله‌ها و كتابهاي زير خواهند بود كه هر كدام، از مقالات و كتابهاي كلاسيك حوزه‌ي مدل كسب و كار محسوب ميشوند. طبيعتاً ساير منابع مورد استفاده هم، در زماني كه بحث مربوط به آنها مطرح شود، مورد اشاره قرار خواهند گرفت.
كتاب خلق مدل كسب و كار (Business Model Generation)
اهميت مدل كسب و كار (Why Business Model Matters)
HBR – Reinventing Your Business Model
MIT – How to Identify New Business Models
The Startup Owner’s Manual (استيو بلنك)
مدلهاي كسب وكار در فضاي بر خط (به انگليسي: Online)
تجارت و روش‌هاي كسب وكار، يكي از مهم‌ترين حوزه‌هايي است كه با به‌كارگيري فناوريهاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي و اينترنت به سرعت و به شدت تحت تأثير قرار گرفت. بسياري از روش‌هاي سنتي كسب درآمد متحوّل گشته و روش‌ها و ارزشهاي جديد فراواني نيز پا به عرصه وجود نهادند.
ميزان نفوذ اينترنت به حدّي است كه نمي‌توان زندگي امروز را بدون آن تصّور نمود. تفريح، ارتباط، آموزش، تجارت، حقوق و حتي روابط شخصي، از اين فناوري متأثر شده و عرصه جديدي در پيش روي افراد و شركتها نمايان گرديد. فناوري نوين اطلاعات و ارتباطات در حوزه تجارت، نه تنها امكانات و تسهيلات متعددي براي شركت‌هاي ارائه‌كننده محصولات و خدمات به شيوه سنتّي مهيا نموده و باعث پيشرفت چشمگير آنان شد، بلكه موجب ايجاد بنگاه‌هاي جديدي شد كه تنها به ارائه خدمات و سرويسها روي شبكه اينترنت پرداخته يا به‌طور موازي در هر دو حوزه سنتي و نوين مشغول به فعاليت گرديدند. با گسترش اينترنت، نيازهاي جديد، منابع جديد، محصولات جديد، نگرشها و راه‌هاي جديد براي كسب و كار و همين‌طور ارزشهاي جديد براي بنگاه و مشتري به وجود آمدند و مباحثي نظير اقتصاد ديجيتالي مطرح گرديد كه با نگرش كاهش قيمت محصول/سرويس براي مصرف‌كننده تا نزديك صفر و كسب درآمد از راه‌هاي ديگر وارد عرصه شدند.
ارزشهايي جديد حاصل از اين فناوري، به دو دسته تقسيم ميشوند: دسته اول ارزشهايي هستند كه قبلاً هم مطرح بودند ولي بستر ارائه مناسب نداشتند(Traped Value). مثلاً ميتوان از راحتي دستيابي به منابع مختلف يا قدرت قيمت‌گذاري مشتري در فضاي جديد به عنوان Trapped Value نام برد. دسته دوم ارزشهايي هستند كه در گذشته اصلاً مطرح نبودند و تنها با ايجاد فناوريهاي جديد امكان بروز پيدا كردند(New to the world Value) مي‌باشند كه از آن جمله ميتوان امكان ارائه سفارشي محصولات براي هر مشتري يا تشكيل جوامع مجازي را نام برد. نكته مهمي كه در اينجا مطرح ميشود تواناييهاي منحصر به فرد فضاي وب است كه امكان ايجاد روش‌هاي جديد كسب و كار، ارزشهاي جديد براي مشتري و منابع و منافع متعدد براي شركتها و تمايز با كسب و كار سنتي و فيزيكي را مهيا ميكند. به عنوان مثال حراجيهاي اينترنتي (مانند eBay در دنيا و Semsari سمساري در ايران) كه امكان مشاركت افراد مختلف از نقاط جغرافيايي مختلف را در يك حراج و خريد كالا از راه دور را ممكن مي‌سازند يا دريافت آسان كالاهاي ديجيتال (digital download) مانند موسيقي و كتاب در هر لحظه و در هر مكان و در كل، پيشنهادهاي جديد شركتها به مشتريان نظير حق انتخاب و كنترل گسترده بر محصولات بدون استفاده از مشخصات خاص فضاي online ممكن نبود.
مشخصات خاص فضاي وب
در اين بخش تعدادي از خصوصيات و مشخصه‌هاي اصلي و كليدي فضاي وب آورده شده‌است. بعضي از اين خصوصيات به ماهيت «باز» وب مربوط است كه در آن هر كاربر اينترنت در هر زمان و هر مكان ميتواند خود يك تهيه‌كننده (provider) اطلاعات و محصولات جديد باشد و بعضي ديگر از خصوصيات به ماهيت ابررسانه‌اي اينترنت مربوط ميشود:
شبكه توزيع شده غيرمتمركز كامپيوترها– شبكه شبكه‌ها
ساختار باز – در دسترس بودن اطلاعات همه
هر كاربر خود ميتواند يك توليدكننده باشد
قابليت دسترسي در هر مكان و در هر زمان
ديجيتالي بودن اطلاعات
امكان دسترسي سريع به اطلاعات
سهولت اصلاح محتويات
پايداري و دوام ارتباطات در طول زمان
قابليت ارجاع بالا
امكان ثبت و پيگيري عملكرد مشتري
پاسخ‌هاي رفتاري لزوماً به مشخص شدن هويت كاربر منجر نمي‌شوند
جهت‌گيري به سمت دسترسي به كليه اطلاعات
رفع محدوديت مكاني ميان خريدار و فروشنده
ناشناخته بودن منابع اطلاعات
مقياس‌پذيري بيشتر نسبت به دنياي فيزيكي
افزايش نقش ارتباط شفاهي (Word-of-mouth)
تغيير پيوسته وب
ارائه و دسترسي غير خطي
نياز به فعاليت كاربر دارد
مدل ارتباطي چند به چند
ارتباط همزمان (همگامي) و غير همزمان(Asynchronous)
تعامل با ماشين مورد نياز است
تعامل با كاربر در آن دخيل است
عدم محدوديت براي ذخيره اطلاعات
قابليت توسعه به منابع خارجي بيرون از وب
محدوده محتويات هر آن چيزي است كه ديجيتال ميشوند. (صدا، تصوير، نوشتار و غيره)
فقدان محدوديت‌هاي فيزيكي در محتوا
سهولت در دسترسي و بازيابي اطلاعات
ابزار انتقال را ميتوان براي اهداف متفاوت و متضاد بكار برد
عاملهاي نرم‌افزاري را ميتوان در محتواي فرايند به‌كار برد
انجام كپيهاي ديجيتالي ذاتاً مجاني هستند
با طبقه‌بندي مشتريان، گروه‌هاي مجازي خود به خود شكل مي‌گيرند
طبيعي است كه در بين اين مشخصات، برخي مهم‌تر و كارآمدتر از بقيه به نظر آيند. از زاويه ديگر بعضي از اين مشخصات را ميتوان براي سازمانها جزء موقعيتها و برخي را جزء تهديدها دانست؛ ولي اين امر ذاتي نبوده و بسته به موقعيت و وضعيت بنگاه مي‌باشد. به عنوان مثال «كم هزينه بودن ورود به عرصه رقابت» از نظر يك شركت تازه‌وارد به يك حوزه خاص مزيت و از نظر يك شركت قديمي و فعال در آن حوزه تهديد محسوب ميشود.
دستاوردهاي فناوري وب براي بنگاه‌ها و سازمان‌هاي تجاري
برخي از دستاوردهاي فناوري وب براي بنگاه‌ها و سازمان‌هاي تجاري:
ايجاد فرمهاي جديد تجارت و واسطه گري
Brandها به صورت برخط و برون‌خط با ارزشتر ميشوند
استراتژيهاي نوين بازاريابي را ممكن مي‌سازد
مدلهاي كسب و كار رقابتي و چالش‌برانگيز
امكان ارسال ميزان بيشتري اطلاعات با قيمت كمتر به مشتري
قابليت دستيابي به بازارهاي جديد
دسترسي به اطلاعات بيشتري از مشتريان، موجب افزايش سطح سفارشي‌سازي (customization) ميگردد
ميتواند اصليت مشتريان جديد را شناسايي نمايد. (رويدادهاي ناشناخته را به معاملات شناخته شده تبديل ميكند)
افزايش بازدهي‌هاي كانالهاي ارتباطي (پيشنهادهاي الكترونيكي به سرعت انجام ميشوند)
كاهش هزينه‌هاي توليد و توزيع كالاهاي اطلاعاتي.
صرفه جويي در هزينه توزيع كالاهاي ديجيتال
تحت تعقيب قراردادن به خاطر محتويات مشكل است
امكان تخمين مناسب در پاسخ به تبليغات
امكان شخصي‌سازي ارتباطات با مشتري
تسريع حضور در بازار جهاني
تهديدي براي فروشندگان متكي به موقعيت جغرافيايي و بنگاه‌هايي است كه مشتريانشان از ارزانفروشان دورافتاده‌اند.
تعامل بيشتر با مشتريان، بازاريابي مستقيم و ارتباط يك به يك را ميسر ميكند
افزايش بازدهي‌هاي عملياتي در تجارت‌هاي Online. (انتقال بيشتر مراحل معامله به مشتريان)
مشتريان را ميتوان به فعاليت‌هاي توسعه محصولات سوق داد
منافع فراوان براي بنگاه‌هاي پيشرو (نفر اول برنده همه چيز است)
اهميت فوق‌العاده محدوديت‌هاي قانوني (حريم شخصي)
امكان توسعه بسيار سريعتر Brand نسبت به روش‌هاي سنتي
دستاوردهاي فناوري وب براي كاربران و مشتريان
تكنولوژي جديد همچنين دستاوردهاي جديدي نيز براي كاربران عادي و مشتريان به همراه آورده‌است. تعدادي از آنها مطلوب نظر كاربران بوده و موجب تسهيل در فعاليت‌هاي آنها ميشود و تعدادي نيز باعث افزايش پيچيدگي مسائل و سردرگمي كابران گرديدهاند. از مهم‌ترين دستاوردهاي كاربران و مشتريان قدرتي است كه اين فناوري براي جستجوي اطلاعات مورد نظر و اخذ تصميمات متناسب با آن در اختيار مشتريان قرار مي‌دهد. در اينجا به تعدادي از دستاوردهاي فناوري وب براي كاربران و مشتريان بنگاه‌هاي تجاري اشاره شده‌است:
انباشتگي اطلاعات
با ارزش بودن اطلاعات مشتري
فراهم كردن امكان ناشناس ماندن
كنترل بيشتر مشتري بر امور
قدرت بيشتر مشتري
راحتي بيشتر براي مشتري
راحتي در دريافت خدمات آزمايشي و رايگان (trial)
تازگي و جذابيّت
امكان دسترسي بيشتر به محصولات ناياب و برتر
كاهش قيمتها (تا محدوده‌اي، رايگان)
دشواري در يافتن اطلاعات مورد نظر به علت حجم بالاي اطلاعات
ماهيت سرگرم‌كننده
مشتري بايد در استفاده از اينترنت اشتياق كافي را داشته باشد.
مدل كسب و كار
«مدلهاي كسب و كار در حوزه وب، از مفاهيمي هستند كه بيشترين بحث و تبادل نظر و كمترين درك و اتفاق نظر روي آنان صورت گرفته‌است.» (مايكل راپا).
مدل كسب و كار به بيان ساده عبارت از متدي است كه شركت در فعاليت‌هاي تجاري در پيش گرفته و با كسب درآمد ثبات خود را حفظ مي‌نمايد. در اين مدل با توجه به منابع در دسترس و نياز مشتري، پيشنهادي براي عرضه ارزش مورد نظر مشتري ارائه شده و منافع و درآمد نصيب شركت مي‌سازد. به تعبيري ديگر «مدل كسب و كار چگونگي كسب درآمد توسط بنگاه را با مشخص كردن جايگاه آن در زنجيره ارزش مشتري تشريح ميكند.»
در قسمت قبل ويژگي‌هاي منحصر به فرد فضاي وب و منافع و دستاوردهاي اين فضا را براي كاربران/ مشتريان و همچنين سازمان‌هاي تجاري بيان كرديم. حال بايد ببينيم كه از چه راه‌هايي ميتوان در اين فضا براي بنگاه‌ها و شركت‌هاي تجاري online درآمد كسب نمود و در نهايت با تركيب منافع مشتري و منافع بنگاه و روش كسب درآمد بتوانيم انواع مدلهاي كسب و كار را بررسي و تحليل نماييم. تعدادي از روش‌هاي كسب درآمد در فضاي online:
- كارمزد تراكنش (Transaction fees): شركت به ازاي انجام هر تراكنش كارمزد دريافت ميكند.
-كارمزدهاي ميزباني(Hosting fees): دريافت وجه براي ميزباني برنامه‌هاي كاربردي و تعاملات ديگران از طريق بسترهاي كسب و كار الكترونيكي بنگاه (مدلهاي ASP)
- كارمزدهاي مراجعه(Referral Fees):سايت تجاري اطلاعاتي از محصولات و سرويسهاي سايت‌هاي ديگر را در اختيار مشتري مي‌گذارد و زماني كه مشتري به آن سايت مراجعه ميكند، مراجعه شونده به سايت معرفي‌كننده كارمزد مي‌پردازد.
-حق اشتراك(Subscription fees):پرداخت‌هاي منظم براي دسترسي به اطلاعات و سرويسهاي فراهم شده
- كارمزد حق امتياز(License fees): دريافت كارمزد به ازاي فرايندهايي كه شركت در آن داراي سهم مي‌باشد. سيستم سفارش‌ها “One-Click Ordering” شركت آمازون از نمونه‌هاي اين سيستم هاست. اين ليسانس به بسياري از شركتها واگذار شده‌است.
- كارمزد به ازاي هر دسترسي(Pay-per-view):پرداخت كارمزد به ازاي هر بار دسترسي به اطلاعات.
-كارمزدهاي عملياتي(Pay-per-performance):دريافت كارمزد درصورت انجام كامل عمليات.
-كارمزدهاي پرداخت خرد(Micropayment):دريافت كارمزدهاي داد و ستدي بسيار اندك ولي به تعداد زياد.
-تبليغات(Advertising): اين امكان را به سازمان تجارت الكترونيكي شركت مي‌دهد كه در راستاي تبليغات براي شركت‌هاي ديگر فعاليت نمايد. -حمايت(Sponsorships): دريافت كارمزد به ازاي تقبل حمايت (Sponsorship) سايت‌هاي الكترونيكي ديگر در سازمان خود.
-مدل رانسام(Ransom Model): در اختيار گذاشتن بخشي از اطلاعات به صورت رايگان و شارژ مشتري براي اطلاعات يا دسترسي بيشتر. مثال: «استفان كينگ» يك بخش را به صورت رايگان در اختيار مي‌گذارد و در صورت تمايل مشتري به خواندن همه كتاب يا بخش‌هاي بعدي از او كارمزد دريافت مي‌نمايد.
- فروش كالاها يا ارائه خدمات (sale of goods / services):متداولترين مدل – عرضه كالاها و خدمات را در اينترنت به ازاي دريافت وجه آنها
-فروش اطلاعات مشتري(Sale of customer data): جمع‌آوري اطلاعات مشتري و فروش آن به ديگران. اين فعاليت در اروپا ممنوع مي‌باشد ولي در آمريكاي شمالي كاملاً متداول است.
- پاسخ Offline به مشتري (Offline customer response): اينترنت براي جلب مشتريان استفاده ميشود و در ادامه فعاليت‌هاي سودآور، خارج از اينترنت و به صورت Offline انجام ميشود.
-كارايي و اثربخشي بيشتر در معاملات (Efficiency & effectiveness gains): بازدهي عمليات تجاري به دليل خطاهاي كمتر، اطلاعات بيشتر و دقيقتر و… بالا مي‌رود
- سرويسهاي ارزش افزوده (مدل لينوكس)((Value-added services(Linux model): به ازاي سرويسهاي جديد كه براي كالاها و سرويسهاي رايگان در اينترنت پيشنهاد ميشود، كارمزد دريافت ميگردد.
- Virtual real-estate :حضور مداوم شركت در فضاي مجازي وب و كسب موقعيت ممتاز و فروش يا اجاره اين موقعيت به سايرين
-مدل كسب و كار استروالدر: يكي از معروفترين و مشهورترين تعاريف مربوط به آقاي الكساندر استروالدر مي‌باشد. طبق تعريف استروالدر؛ مدل كسب و كار ابزاري مفهومي كه شامل مجموعه‌اي از عناصر و ارتباط آنها بوده و منطق شركت جهت درآمدزايي را نشان مي‌دهد. اين توصيف ارزشي است كه شركتي به يك يا بخشي از مشتريان مي‌دهد و معماري يك بنگاه و شبكه شركايش جهت خلق، بازاريابي و تحويل ارزش ارتباط سرمايه‌اي يك يا بخشي از مشتريان براي ايجاد جريان‌هاي درآمدي پايدار و سودآور. تعريف استروالدر و بوم مدل كسب و كار پيشنهادي وي از توجه و استقبال قابل توجهي برخوردار شده‌است. به‌طوري‌كه امروزه در اكثر شركت‌هاي موفق جهان و رويدادهاي استارتاپي از اين بوم به عنوان تابلوي راهنمايي براي جهت دهي مسير كسب و كار استفاده ميكنند.[۱]
مدلهاي كسب و كار فراواني در مقالات مختلف منتشر و مورد بررسي قرار گرفته شده‌است، به عنوان مثال، هدمن و كللينگ (۲۰۰۳)، جورج و بوك (۲۰۱۱)، بوومن و همكاران (۲۰۰۸). بنابر تحقيقات سليماني (۲۰۱۴) مدلهاي كسب و كار از ساختار و ماهيت انتزاعي و كلي نگر برخوردار هستند و بدين سان عموماً در ابداع و طراحي بيش از حد خوشبين (optimistic) و ساده نگر (oversimplification)، و بر اساس ديدگاهي محدود (bounded rationality) پايه‌گذاري شده‌اند. پيشنهاد سليماني (۲۰۱۴) بررسي فرايند پياده‌سازي (implementation) مدل كسب و كار در همان مراحل اوليه طراحي مدل مي‌باشد. با لحاظ كردن جزئيات پياده‌سازي، به عنوان مثال هماهنگ‌سازي مدل مورد نظر با فرايندهاي تجاري و سازماني، ديدگاهي جامعتر، دقيقتر و واقع بينانه تر فراهم ميشود، و از اين رو امكان كارگر واقع شدن مدل كسب و كار مورد نظر افزايش خواهد يافت.
مدل كسب و كار چيست؟ آشنايي با انواع و اجزاي آن
امروزه با پيشرفت تكنولوژي و علوم مختلف (از جمله فناوري اطلاعات)، كسب و كارها نيز شكل جديدي به خود گرفته‌اند. تكنولوژي به مدل و منطق كسب و كار تنوع وسيعي بخشيده و در نتيجه امكانات كسب و كارها افزايش يافته. در اينجا موضوع مدل كسب و كار پررنگ ميشود و سوال پيش مي‌آيد كه مدل كسب و كار چيست و چرا اهميت دارد؟
آنچه با مطالعه مدل كسب و كار چيست؟ فرا مي‌گيريد:
توانايي تمايز مفهوم مدل كسب و كار با ساير عوامل كسب و كار مثل طرح كسب و كار و طرح بازاريابي
آشنايي با مدل بوم كسب و كار
توانايي طراحي مدل كسب و كار
توانايي طراحي ارزش پيشنهادي
بررسي ارزش پيشنهادي چند كسب و كار ايراني توسط شما
مدل كسب و كار چيست؟
در سال هاي اخير اصطلاحي تحت عنوان مدل كسب و كار (business model) و طرح كسب و كار (business plan) (طرح كسب و كار چيست؟) رايج شده است. البته طرح كسب و كار قدمت بيشتري دارد ولي مدل كسب و كار چند سالي است كه به حوزه تجارت وارد شده و توجه زيادي به خود جلب كرده است. مدل كسب و كار به سه بخش اقتصادي، عملياتي و استراتژيك تقسيم ميشود. بخش اقتصادي بر سودآوري شركت و ايجاد جريان‌هاي مالي، بخش عملياتي بر فرايندهاي اجرايي و بخش استراتژيك هم بر تحقق چشم‌انداز، استفاده از فرصت‌هاي بازار و ارتباط با آن تاكيد دارد.
در يك تعريف كلي از استوارت و زائو اينگونه ميتوان مدل كسب و كار را تعريف كرد:
نحوه كسب درآمد و حفظ جريان سوددهي در طول زمان
اجزاي مدل كسب و كار
در ميان مدلهاي كسب و كار، ادعاها و نظرات زيادي وجود دارد. وبسايت كسب و كار از ورود به جزئيات تعاريف و اختلاف نظر اساتيد مي‌پرهيزد و مواردي كه در هر مدل كسب و كاري مي‌بايست ديده شود را مي‌آورد:
ارزش قابل ارائه در قالب محصول و خدمات به بازار
مدل درآمدي و اقتصادي
ارتباط با مشتريان
عوامل دسترسي به بازار و شبكه ارتباطي
بازار هدف
زيرساخت جهت ارائه محصول و خدمات به بازار هدف
اهميت و ضرورت مدل كسب و كار
يكي از اهداف اصلي ايجاد بانك ارائه تسهي
متخصص ارتودنسی